CHIẾC ÁO CŨ CỦA MẸ
— Có những thứ cũ đi, nhưng mãi mãi ấm —
Tôi lớn lên trong một căn nhà tranh xiêu vẹo bên cánh đồng khô hạn, nơi mỗi trận gió thổi qua đều mang theo bụi đất và mùi cơm khê vì củi ướt. Ba tôi mất sớm trong một vụ tai nạn lao động khi tôi mới lên tám. Từ đó, cả nhà chỉ còn lại mẹ — người đàn bà gầy guộc, dáng lưng cong như lưỡi liềm, tóc vấn gọn dưới vành nón rách.
Mẹ tôi không biết chữ, nhưng lại là người đầu tiên dạy tôi viết tên mình bằng que củi trên mặt đất. Bữa cơm đạm bạc của tuổi thơ tôi thường chỉ có rau luộc chấm muối mè, nhưng chưa bao giờ tôi thấy đói… vì phần ngon nhất mẹ luôn dành lại cho tôi.
Mỗi buổi sáng, mẹ ra đồng từ tinh mơ, khi trời còn đẫm sương. Mỗi buổi chiều, mẹ về muộn với hai tay nứt nẻ, gánh rơm cồng kềnh, và nụ cười mệt lả. Tối đến, mẹ khâu vá bên ngọn đèn dầu leo lét, tay mẹ run nhưng ánh mắt thì vẫn dịu dàng. Bên ngoài, gió đông rít lên từng hồi, nhưng trong căn bếp nhỏ, có lẽ là nơi ấm áp nhất thế gian.
Tôi học giỏi, mẹ luôn tự hào. Dù chẳng hiểu gì về bảng cửu chương hay văn chương thi phú, mẹ vẫn luôn nói:
— “Con học giỏi, sau này đỡ khổ. Mẹ dốt nên mới cực như ri…”
Ngày tôi thi đậu đại học ở thành phố, mẹ chẳng nói một lời, chỉ đứng lặng trước hiên nhà nhìn về phía cánh đồng đang vào vụ cấy. Tôi biết, mẹ vui, nhưng niềm vui ấy được giấu dưới đôi mắt đỏ và vạt áo đã sờn.
Trước ngày tôi lên đường, mẹ gói cho tôi một bọc đồ quê nghèo: muối rang vừng, bánh tét gói bằng tay, vài bộ đồ cũ và… một chiếc áo len màu nâu đã mòn, vai áo còn lấm tấm vài vết vá.
— “Lấy mà mặc. Lên đó lạnh lắm, mẹ nghe người ta nói vậy.”
— “Áo cũ rồi mà mẹ, còn mặc gì được nữa đâu…”
— “Cũ với mẹ, nhưng với con… là hơi ấm.”
Tôi mang chiếc áo theo, vừa vì thương mẹ, vừa vì… không nỡ bỏ lại. Thế rồi, trong căn phòng trọ ẩm thấp giữa lòng thành phố ồn ào, không ít lần tôi phát sốt vì thời tiết thay đổi. Mỗi lần như vậy, tôi lại lấy chiếc áo ra ôm lấy người, như một thói quen vô thức.
Mùi áo ngai ngái, lẫn mùi củi khói, mùi sạp chợ quê, mùi đồng ruộng mồ hôi… Không một ai ở thành phố này mang được hương ấy — thứ mùi mà chỉ mẹ tôi mới có. Mỗi lần ôm chiếc áo, tôi lại thấy mắt mình cay. Nó không chỉ ấm bởi len, mà ấm vì ký ức. Ấm vì bao năm mẹ dành cho tôi mọi điều tốt nhất, dù chẳng có gì ngoài tình thương vô điều kiện.
Bốn năm sau, tôi tốt nghiệp và đi làm ở Sài Gòn. Lần đầu gửi tiền về quê, mẹ chỉ nói đúng một câu:
— “Tiền của con, giữ mà ăn. Mẹ có ruộng, có vườn.”
Tết năm đó, tôi về quê với chiếc vali nhỏ, bên trong có vài món quà cho mẹ. Tôi mua cho mẹ một chiếc áo ấm màu tím nhạt — loại áo nhẹ, êm, không sần sùi như áo mẹ từng mặc. Mẹ nhìn rồi mân mê hồi lâu, nhưng nhất quyết không chịu mặc:
— “Mặc vô sợ dơ. Để dành mai mốt có đám cưới người ta mặc.”
Và rồi, một đêm tôi vô tình tỉnh giấc vì khát nước, đi ngang qua bếp, tôi thấy mẹ đang mở túi vải cũ — nơi tôi giấu tiền lương cho mẹ. Mẹ lấy ra từng tờ, vuốt phẳng, đếm bằng ánh mắt run rẩy, rồi… cất lại. Không tiêu, không mua sắm gì cho mình. Mẹ chỉ thì thầm:
— “Để dành… mai mốt lỡ nó thất nghiệp còn có mà gửi lên…”
Lúc đó, tôi muốn bật khóc.
Nhiều năm sau nữa, tôi chuyển hẳn ra nước ngoài làm việc. Mỗi lần gọi về, mẹ vẫn nói câu quen thuộc:
— “Mẹ khỏe. Ở đây có gì mà lo. Con ráng ăn, nhớ giữ sức. Đừng để ốm.”
Một lần nọ, bạn gái tôi hỏi:
— “Sao anh vẫn giữ cái áo len cũ ấy vậy?”
Tôi chỉ cười:
— “Vì đó là mẹ anh.”
Chiếc áo đã bạc màu, có chỗ rách, len bung từng sợi. Nhưng tôi không dám giặt. Tôi sợ mùi của mẹ sẽ trôi đi mất.
Rồi đến một ngày… tôi về quê trong tang lễ.
Mẹ đã ra đi đột ngột sau một cơn đột quỵ khi đang gánh rau ra chợ. Hàng xóm bảo mẹ hôm đó vẫn còn cười, còn dặn “gửi rau cho thằng con tao ngoài tỉnh”.
Tôi quỳ bên bàn thờ, lần đầu tiên thấy mình nhỏ bé và trống rỗng đến thế. Căn nhà vẫn cũ, bàn thờ mẹ nghi ngút khói nhang, và chiếc áo len cũ… mẹ đã cất giữ lại một cái, giống hệt áo tôi mang theo.
Hai chiếc áo, hai khoảng trời, hai linh hồn gắn chặt với nhau bởi một thứ không lời — tình mẹ.
Nếu bạn còn mẹ, xin hãy về thăm mẹ khi có thể. Mẹ không cần nhiều, chỉ cần con nhớ về. Và nếu có thể, hãy giữ lại một chiếc áo cũ — bởi có thể một ngày nào đó, chính chiếc áo ấy sẽ là điều duy nhất còn sót lại, khi bạn muốn được ôm mẹ lần nữa.